बीमा अभिकर्ताको मागप्रति बीमा समितिको मौनता कहिलेसम्म ?

बीमा क्षेत्रको नियमनकारी निकाय बीमा समिति बीमा अभिकर्ताहरुको अभिभावक हो । यतिबेला दशैभरि छरिएर रहेका पाँच लाखभन्दा बढि अभिकर्ताहरु आन्दोलनमा छन् । बीमा अभिकर्ताहरु असारको टार्गेट चेस गर्नैपर्ने दवावका बीचमा आन्दोलित हुँदै अघि बढिरहेको अवस्था छ । बीमा अभिकर्ताहरुको आन्दोलनलाई कसैले पनि आजसम्म सम्बोधन नगर्दा हामी स्तब्ध बन्न पुगेका छौं ।

वर्तमान बीमा समितिको नेतृत्वबाट हालै जारी गरिएको संस्थागत अभिकर्ता सम्बन्धि निर्देशिका आवश्यक छ भन्ने बिषयलाई पुष्टि गर्न विभिन्न मिडियामार्फत भ्रमहरु छर्ने गरिरहेका छन् । बीमा अभिकर्ताहरुका विरुद्धमा मिडियामार्फत भ्रम छर्नुपर्ने बीमा समितिको कार्यले थप आश्चर्य चकित बनाएको छ ।

बीमा अभिकर्ताहरुका विरुद्धमा बीमा समितिका नेतृत्व तहमा बसेकाहरुले नै भ्रम फैलाएको सन्दर्भमा आम सर्वसाधारण र बीमा क्षेत्रमा सरोकार राख्ने प्रबुद्द व्यक्तित्वहरु मुक्त हुन आवश्यक देखिन्छ । सबै व्यक्ति र संस्थाहरुको आ–आफ्नो परिभाषित कार्यक्षेत्र र जिम्मेवारी हुन्छ । बीमा क्षेत्रको श्रीबृद्धि गर्नको लागि नेपाल सरकार, अर्थ मन्त्रालय, बीमा समिति, विभिन्न बीमा कम्पनी, अभिकर्ता र बीमित लगायत सबैको आ–आफ्नो भूमिका र महत्व रहेको हुन्छ । सबैको योगदानको कारणले बीमा उद्योगले आजको यो उपलब्धि हासिल भएको यथार्थलाई बङ्ग्याएर कोही कसैले भ्रम छर्न आवश्यक छैन । यस मध्ये ब्यक्तिगत अभिकर्ता यो व्यवसाय वा यो उद्योगको मेरुदण्डको रुपमा मानिदै आएको छ ।

बीमा अभिकर्ताहरुले रात दिन, घाम पानी नभनी गरेको अथक मिहेनत र परिश्रमले आज नेपालको बीमा उद्योगले यो सफलता हासिल गरेको छ । राज्यकोषमा चार खर्ब भन्दा बढी रकम जम्मा भएको छ । बेरोजगारीले व्याप्त मुलुकमा लाखौं व्यक्ति स्वरोजगार भएका छ्न् । पौने करोड सर्वसाधारण बीमाको माध्यमबाट सुरक्षित भएका छ्न् । कम्पनीका सञ्चालक÷शेयरधनीहरुले मनग्ये मुनाफा प्राप्त गरेका छन् । विभिन्न करको माध्यमबाट राज्यलाई राम्रो आम्दानी प्राप्त भएको छ ।

तर बीमा क्षेत्रको नियामक निकाय बीमा समितिको वर्तमान केही अनुदार नेतृत्वको बोलिने भाषा, गरिने ब्यवहार र लिइएको नीतिले यो क्षेत्रको बिकासमा गम्भिर चुनौती थपेको छ । यतिसम्म कि यो उद्योगलाई यो स्थान सम्म ल्याइपुर्याउन महत्वपूर्ण योगदान गर्ने अभिकर्ता र त्यसको साझा संगठन अनि यसको नेतृत्वलाई चिन्दिन भन्नु कति लज्जास्पद होला ? तर, तपाई बीमा समितिको अध्यक्ष हो भने तपाईले चिन्नुपर्दछ किनभने बीमा समिति नेपाल सरकारको अविछिन्न उत्तराधिकार निकाय हो । त्यही अविछिन्न उत्तराधिकार निकायका तत्कालिन अध्यक्षले २०७३ सालमा बीमा अभिकर्तासँग सम्झौता गरेका छन् । पाना पल्टाएर हेर्दा हुन्छ । एउटा अध्यक्षले चिन्ने अर्को अध्यक्ष आएपछि नचिन्ने हुँदैन ।

अध्यक्ष्यज्यु, तपाईंको अनुभव निजामती क्षेत्रमा मात्र छ । निजामती क्षेत्रमा तपाईंको दखल राम्रै होला त्यसमा मेरो कुनै टिप्पणी छैन । तपाईंको अबमुल्यन गर्ने मेरो चाहाना पनि होइन । बीमा क्षेत्रमा तपाईं त हालै मात्र आउनु भएको हो । त्यसैले यो क्षेत्रमा कसले कति योगदान गरेको रहेछ भनेर ५÷६ महिना बीमा समितिको जिम्मेवारी सम्हाल्दासम्म पनि बुझ्ने धृष्टता नगर्नु तपाईको कमजोरी हो । अब कहिले सम्म बुझ्ने हो ? कहिलेसम्म चिन्ने हो यो क्षेत्रलाई ? बीमा क्षेत्रको नियामक निकायमा अध्यक्ष बनेर आउने, अनि यसको महत्वपूर्ण स्टेक होल्डरलाई चिन्दिन भनेर भन्ने यो कार्यशैली तानाशाही होइन र ? अब यही शैलीले यस क्षेत्रमा नयाँ नीतिको निर्माण कसरी हुन्छ ? यसरी बनाएको नीति के उपयुक्त हुनसक्छ ? कसरी विश्वस्त हुने कि राम्रो निर्णय र राम्रो काम हुन्छ भनेर ? सुरु गाँसमा दातमा ढुङ्गा लागिसक्यो । अभिकर्ता ऋण सम्बन्धि निर्देशन र संस्थागत अभिकर्ता सम्बन्धि निर्देशिकाले !

सबै सरोकारवाला पक्ष आ–आफ्नो क्षेत्रभित्र रहेर नै अघि बढी काम गर्नु नै श्रेयस्कर हुन्छ । अहिलेसम्म कार्यरत अभिकर्ताको क्षेत्राधिकारलाई हनन हुने कुनै निर्णय हामी अभिकर्तालाई स्वीकार्य हुँदैन । जुन बीमा समितिबाट संस्थागत अभिकर्ता सम्बन्धि निर्देशिकाबाट आयो । बैंकले आम नागरिकबाट बचत संकलन र ऋण परिचालन गर्ने हो । त्यसलाई अन्य कुनै बस्तु वा सेवा बिक्री गर्ने इजाजत दिनु गलत हुनेछ । त्यसै गरी सहकारी अनि अन्य बित्तीय कारोबार गर्ने संस्थाको आफ्नै परिभाषा र कार्यक्षेत्र छ । संस्था स्थापनाकालमा उसको प्रबन्ध पत्रमा उल्लेखित उद्देश्य परिपुर्ति गर्न कृयाशिल हुन्छ । सो संस्थालाई किन बिवादमा तान्न उद्दत हुनुहुन्छ बीमा समितिका जिम्मेवार अध्यक्ष महोदय ? बैंक, बित्तीय संस्था, सहकारी, रकम प्रदायक संस्था र बीमा पेशाको प्रकृति के एउटै हो र ? हो भने बीमा समिति, सहकारी बिभाग, राष्ट्र बैंक सबैलाई एकठाउँ गाभे भो नि त ? किन राज्यले अलग्गै प्रशासनिक भार बेहोर्ने ? बहस, छलफल, आरोप प्रत्यारोप गर्न थाल्दा अवस्था नसोचेको ठाउँमा पनि पुग्न सक्छ । त्यसैले हामी हाम्रो पेशागत हक अधिकारको सुरक्षाको निम्ति जिम्मेवार र संयमित भएर प्रतिक्षा गरिरहेका छौं । हाम्रो समंयतालाई कमजोरी नठानियोस् ।

बीमाको पहुँच बिस्तार गर्नको लागि तीन करोड जनसंख्यालाई ५ लाख अभिकर्ता काफी छन् । यिनै अभिकर्तालाई उच्चस्तरीय तालिम दिलाई यिनको दक्षताको बिकास गरे सरकारले लिएको लक्ष्य किन पूरा हुन सक्दैन ? किन यस प्रति नजरअन्दाज गर्दै हुनुहुन्छ र यो पेशामा सौता हाल्न खोज्दै हुनुहुन्छ ? बीमा समिति सञ्चालनको सम्पूर्ण आर्थिक भार थेगिदिने के यिनै अभिकर्ता होइनन् ? अझै यिनीहरुलाई चिन्नु भएन ?
हामी विनम्रतापूर्वक भन्दैछौं, अभिकर्तालाई बीमा समिति विरुद्ध आन्दोलनमा जान बाध्य नपारियोस् ! अभिकर्ता पेशाको व्यवसायिक क्षमताको अभिबृद्धि गरे किन र कसरी लक्ष्य हासिल हुन सक्दैन ? नीति कार्यक्रम र सो सफल पार्ने सही कार्ययोजना ल्याउनुपर्यो अनिमात्र बीमाको पहुँच बिस्तार गर्ने लक्ष्य पूरा हुन्छ । भुक्तभोगी अभिकर्तालाई सो नीति निर्माणको तहमा सहभागी गराउनुपर्यो त्यसपछि मात्रै परिणाम सहि आउँछ । समस्या एकातिर समाधान अर्कोतिर खोजेर परिणाम आउदैन भन्ने हाम्रो सुझाव हो ।
यति धेरै समय बितिसक्दा पनि बीमा समितिले अभिकर्तासँग वार्ता र संवाद सुरु नगर्नुले आन्दोलनका लागि चुनौति खडा गरेको रुपमा हामीले बुझ्नुपर्ने हुन्छ ।

बीमा अभिकर्ताहरु हामी एक्लै दुक्लै छैनौं । कुनै भ्रम छ भने स्पष्ट होस्, साझा संगठन पेसागत बीमा अभिकर्ता संघ नेपालको नेतृत्वमा हामी हक अधिकारको रक्षाको लागि जस्तोसुकै संघर्ष गर्न तयार छौं । बीमा समितिले बीमा अभिकर्तासँग औपचारिक बार्तामा बसी समाधान खोज्न ढिलाई गर्नु दुर्भाग्यपूर्ण छ । वार्ता र संवाद गर्नुको साटो मिडियामा बक्तव्यबाजी र आरोप लगाउनुले सही गन्तव्य तय गर्दैन ।
यस्तै हुडलो मच्चाउनका लागि बीमा समितिको यो जिम्मेवारी लिइएको हो भने हाम्रो भन्नु केही छैन । होइन भने अलि जिम्मेवार बन्न, समग्र बीमा क्षेत्रको बिकास र सम्बद्र्धन गर्नेबारे छलफल, वार्ता र सहकार्य गर्न किन यति धेरै कन्जुस्याई ? हामी बीमा क्षेत्रमा वर्षौदेखि मेहनत गर्दै पसिना बगाउँदै आएका नेपाली बीमा क्षेत्रका बीर सिपाहीहरु हौं, हामीसँग डराउनु पर्ने कुनै कारण छैन । हामीमाथि अन्याय थोपर्ने, लाद्ने सपनाहरु त्यागेर औपचारिक वार्तामा बस्न आह्वान गर्दछु । वार्ताबाटै समस्या समाधान गरौं, आपसी सहकार्य गरेर अघि बढौं ।

(लेखक पेशागत बीमा अभिकर्ता संघ नेपाल, बीमक समिति नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनीका सचिव हुन् ।)