अम्बे मोबाइल्सको १५ करोड व्यापार गायबः लावा र बेंको मोबाइल बिक्री हुन छोडेपछि संकटमा नेपाली बजार

काठमाडौँ । लाभा र बेन्को ब्राण्डका फोन बिक्री गर्ने अम्बे मोबाइल्सको वर्ष दिन १५ करोडको व्यापार गायब भएको छ । अम्बे समूहको लगानी रहेको कम्पनी सन् २०२३/२४ मा एक अर्ब १९ करोड रुपैयाँको कारोबार (अपरिष्कृत) गरेको छ । सो कम्पनी आर्थिक वर्ष २०२२/२३ मा कम्पनीले एक अर्ब ३४ करोड रुपैयाँको व्यापार गरेको थियो ।

अम्बे मोबाईल्स २०१५ मा स्थापना भएको मोबाइल फोन वितरण कम्पनी हो । यसले नेपालमा ‘लावा’ मोबाइल फोनको एकमात्र आधिकारिक वितरकको रूपमा कार्य गर्दछ भने ‘बेंको’ मोबाइल फोनको पनि आधिकारिक वितरक हो । कम्पनीले देशभरि आफ्ना ४६ वटा खुद्रा पसल र सेवा केन्द्रहरू मार्फत मोबाइल फोनको बिक्री र सेवा प्रदान गर्दै आएको छ ।

नेपाली बजारमा ‘लावा’ र ‘बेंको’ मोबाइलहरूका लागि प्रमुख वितरकको रूपमा आफ्नो पहिचान बनाएको थियो । तर पछिल्लो समयमा, यी ब्रान्डहरूको बजार हिस्सामा गिरावट देखापरेपछि कम्पनीको बिक्रीमा कमी आउन थालेको छ । सस्तो स्मार्टफोन र मध्यवर्गीय ब्रान्डहरूको प्रतिस्पर्धा तथा नयाँ प्रविधिहरूको आगमनले गर्दा ’लावा’ र ’बेंको’ले पुरानै विशेषता भएका मोबाइलहरूका कारण बजारमा आफ्नो पुरानो स्थान गुमाउँदैछन् । यस कम्पनीको शेयरधनी संरचना अनुसार, शोभाकर न्यौपाने र पूर्ण भद्र पौडेलले क्रमशः ८३ प्रतिशत र १७ प्रतिशत शेयरको स्वामित्व राखेका छन् ।

सानो मापदण्ड र कम नाफाको कारण कम्पनीको वित्तीय स्थिति कमजोर बन्दै गएको छ । बिक्री ठहरावमा रहेकाले कम्पनीले मापनको अर्थतन्त्रमा सीमित सुधार गर्न सकिरहेको छैन, जसले गर्दा ऋण कभरेज सूचकहरू पनि कमजोर देखिएका छन्। ‘लावा’ र ‘बेंको’ जस्ता फिचर फोनहरू कम्पनीको प्रमुख उत्पादन भएपनि, ग्राहकहरूको स्मार्टफोनमा क्रमिक स्थानान्तरणले व्यवसायिक वृद्धिमा अवरोध पुर्याएको छ । नेपालमा मोबाइल फोन बजार तीव्र प्रतिस्पर्धात्मक छ, जसमा नयाँ प्रविधिहरूको आगमनले कम्पनीलाई प्रविधिगत अवशेषको जोखिम झनै बढाएको छ। स्मार्टफोन बजारमा तीव्र प्रविधि परिवर्तनको कारणले, कम्पनीका उत्पादनहरू छिटो नै पुरानो बन्ने जोखिम बढेको छ । त्यस्तै, अनौपचारिक आयातकर्ताहरूको प्रतिस्पर्धाले कम्पनीको राजस्व र बजार हिस्सामा थप दबाव ल्याएको छ, जसले गर्दा अम्बे मोबाईल्सको व्यापारिक वृद्धि अवरुद्ध भएको छ ।

अम्बे मोबाईल्सको सञ्चालन नाफाको अनुपात सन्  २०२० मा ऋणात्मक (-०.४ प्रतिशत) रहेपनि, २०२१ मा ८.४ प्रतिशत सम्म सुधार आयो । तर, सन्  २०२२ र सन्  २०२३ मा नाफा क्रमशः ३.७ प्रतिशतमा कायम रह्यो भने सन्  २०२४ मा केही घटेर ३.२ प्रतिशतमा आयो ।

कम्पनीको कुल ऋणको अनुपातमा पनि उतार–चढाव देखिएको छ । सन् २०२० मा २.६ गुणारहेको ऋण अनुपात २०२१ मा १.६ गुणामा घट्यो र  सन्  २०२२ मा यो १.७ गुणा रहेको छ । सन्  २०२३ मा १.३ गुणामा तल झरेपछि सन्  २०२४ मा पुनः २.५ गुणासम्म वृद्धि भयो ।

यस अनुपातले कम्पनीको बाह्य दायित्व र आफ्नो सम्पत्तिको तुलना गर्छ । सन् २०२० मा ६.१ गुणा रहेर उच्च देखिएको यो अनुपात २०२१ मा ४.७ गुणा र २०२२ मा २.२ गुणामा कम भयो । तर, सन्  २०२३ मा ४.५ गुणाको वृद्वि भएको देखिन्छ भने सन्  २०२४ मा २.६ गुणामा सुधार भएको छ ।

कम्पनीको ऋण अनुपातले २०२० मा ऋणात्मक –३७.६ गुणा देखाएपनि सन्  २०२१ मा १.३ गुणासम्म कम भयो । यो अनुपात सन्  २०२२ मा बढेर २.८ गुणा पुगेपनि सन्  २०२३ मा पुनः २.३ गुणामा सुधार देखियो। सन्  २०२४ मा ६.४ गुणासम्म बढेर कम्पनीको वित्तीय भारमा वृद्धि भएको छ ।

यसले कम्पनीले आफ्नो ऋण तिर्ने क्षमताको मापन गर्दछ। सन् २०२० मा ऋणात्मक (–०.३ गुणा) रहेर कमजोर देखिएको यो सूचक २०२१ मा १९.८ गुणासम्म सुधार भयो । यद्यपि, २०२२ मा २.४ गुणा सन्  २०२३ मा १.२ गुणा र सन्  २०२४ मा १.५ गुणामा आयो ।