जीवन बीमाबाटै वार्षिक आयमा ४० हजारसम्मको कर छुट सुविधा

काठमाडौं । सरकारले चालु आर्थिक वर्ष र आगामी आर्थिक वर्षमा समेत जीवन बीमा बापत बुझाएको प्रिमियम रकम आयकरमा दिइने छुट सम्बन्धी सीमा पुरानै कायम गरेको छ ।

जीवन बीमाको प्रिमियमको सीमा बढाउन माग गरेको पनि अर्थमन्त्रीले वेवास्ता गर्दा आयकर सम्बन्धी ऐन अनुसार बार्षिक ४० हजार छुट पाउने सीमा नै कायम हुन आएको हो ।

सरकारले जीवन बीमा गर्ने बीमितलाई आयकरको दायरमा ल्याउन नियमित कर संकलन गर्ने उद्येश्यले आयकर ऐन, २०५८ को अनुसूची १ मा कर छुट दिने व्यवस्था राखिएको छ । आय गर्दाको समयमा जीवन बीमा गरेका बीमितिले कर कट्टी गर्ने दायित्व भएका व्यक्तिले ऐनले तोकेको भुक्तानीमा कर कट्टी गनुपर्ने व्यवस्था रहेको छ ।

बीमा ऐन २०५८ को अनुसूची १ का अनुसार कुनै बासिन्दाले लगानी बीमा (जस्तैः जीवन बीमा) गरेको भए ऐनको अनुसूची को दफा (१) को उपदफा (१२) बमोजिम बार्षिक ४० हजार रुपैयाँ वा भुक्तान गरिएको बीमा प्रिमियममध्ये जुन घटी हुन्छ सो रकम निजको कर योग्य आयबाट घटाउन पाउने व्यवस्था गरिएको छ । सो अनुसार बीमितले आयकरमा छुट पाउँदै आएका छन् ।

त्यस्तै, निर्जिवन बीमातर्फ भने स्वास्थ्य बीमा गरेको भए एनेको अनुसूची १ का अनुसार घर बीमामा पाँच हजार रुपैयाँ आयकर छुट पाउने व्यवस्था रहेको छ । त्यस्तै, स्वास्थ्य बीमा अन्तर्गत पनि आयकर छुटको व्यवस्था रहेको छ ।

जीवन बीमा गर्दा आयकरमा समेत छुट पाउने हुँदा बीमितहरुका लागि यो पनि एउटा राम्रो आम्दानीको स्रोत बन्न सक्दछ ।
यदि कुनै रोजगार व्यक्तिले बार्षिक ४० हजार वा सो भन्दा बढि प्रिमियम तिर्ने गरी बीमा गरेको छ भने आयकर गणनामा बीमा बापतको रकम भनेर बार्षिक ४० हजार रुपैयाँसम्म घटाउन पाइनेछ । तलवमा ३० प्रतिशत कर लाग्ने भए १२ हजार रुपैयाँ र २० प्रतिशतको स्ल्याबमा भएमा ८ हजार रुपैयाँ बार्षिक कर छुट पाउनेछन् ।

बीमा बाहेक पनि कर छुटको सुविधाहरु लिन पाइने विभागले जनाएको छ । प्राकृतिक व्यक्तिको आयमा समावेश नुहेन रकम वा खर्चमा छुट हुने रकम अन्तर्गत विभागले अवकाश योगदानको रकममा तीन लाख रुपैयाँसम्मको कर छुट प्रदान गरेको छ । कुनै आय वर्षमा स्वीकृत अवकाश कोषको हिताधिकारी प्राधिकृतक व्यक्तिले अवकाश कोषमा अवकास योगदान गर्दा तीन लाख रुपैयाँ वा निजको निर्धारण योग्य आयको एक तिहाइमा जुन घटी हुन्छ सो रकमसम्म आफ्नो कर योग्य आयबाट घटाउन सकिने व्यवस्था छ । तर योगदानमा आधारिक सामाजिक सुरक्षा कोक्षको व्यवस्था अनुसार ५ लाख रुपैयाँ वा निजको निर्धारण योग्य आयको एक तिहाईमा जुन घटी हुन्छ सो रकमसम्म आफ्नो कर योग्य आयबाट घटाउन सकिने व्यवस्था छ ।

यदि कर्मचारी सञ्चयकोष वा नागरिक लगानीकोषबाट तीन लाख रुपैयाँसम्मको कोष कट्टी गर्दा न्युनतम आयमा तीन लाख रुपैयाँसम्म घटाउन सकिनेछ । यदि कुनै विवाहित व्यक्तिले वार्षिक १० लाख रुपैयाँ आम्दानी गर्छ भने यसले न्युनतम ६ लाख रुपैयाँसम्म एक प्रतिशत र त्यस पछि ३ लाख रुपैयाँसम्म कोषमा जम्मा गरेर ८ लाखसम्मको आयमा कर छुटको सुविधा लिन सकिन्छ । अव बाँकी २ लाखको मात्रै १० प्रतिशत कर तिर्दा पुग्छ ।

दुर्गम भत्ता सुविधा बपात पनि कर छुटको सुविधा लिन सकिन्छ । यस अन्तर्गत कर योग्य आयमा न्युनतम १० हजारदेखि ५० हजार रुपैयाँसम्म घटाउन पाउने सुविधा छ ।

नेपालका विदेशस्थित कुटनीतिक नियोगमा कार्यरत कर्मचारीलाई प्राप्त हुने वैदेशिक भत्ता ७५ प्रतिशत रकम कर योग्य आयबाट घटाउन पाउने व्यवस्था छ । प्राकृतिक व्यक्तिको निवृत्तभर आय रहेछ भने त्यस्तो व्यक्तिले करयोग्य आयबाट निजले छुट पाउने सीमामा २५ प्रतिशत रकम घटाउन पाउने व्यवस्था छ ।

प्राकृतिक व्यक्ति अपाङ्ग रहेछ भने त्यस्तो व्यक्तिले करयोग्य आयबाट निजले छुट पाउने सीमामा थप ५० प्रतिशत थप रकम घटाउने पाउनेछ ।

कुनै व्यक्ति पारिश्रमिक आय मात्र आर्जन गर्ने महिला रहेछ भने त्यस्तो व्यक्तिले तिर्नुपर्ने कर रकममा १० प्रतिशत छुट हुनेछ ।

स्वीकृत औषधी उपचार खर्च बापत बिल बमोजिम बास्तिक खर्च रकमको १५ प्रतिशत वा सात सय ५० रुपैयाँमा जुन घटी हुन्छ उक्त रकम कर मिलान गर्न सकिने छ । यस्तो कर छुटको हिसाव लेखापरीक्षकको सल्लाह बमोजिम गर्नु पर्छ । माथिका सिलिङ भित्र रहेर कर निर्धारण गर्न सकिनेछ ।