चार वटा बैंकहरुको अवस्था संकटग्रस्त, राष्ट्र बैंकद्वारा टेकओभरमा ढिलाई

काठमाडौँ । नेपालको बैंकिङ्ग क्षेत्र अहिले गहिरो संकटको सामना गर्दैछ । कर्णाली डेभलपमेन्ट बैंकको वित्तीय अवस्था समस्याग्रस्त भएको घोषणा पछि अन्य बैंकहरुको पनि वित्तीय अवस्था चासोको विषय बनेको छ । खासगरी, कर्णाली डेभलपमेन्ट बैंकको खराब कर्जा अनुपात अत्यधिक भएको र पुँजीकोष अनुपातमा न्यूनता रहेको कारण नेपाल राष्ट्र बैंकले बैंकलाई समस्याग्रस्त घोषित गरेको हो । तथापि, यससँगै अन्य बैंकहरूको अवस्था पनि संकटपूर्ण रहेको तथ्य प्रकट भएको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकको निरीक्षण अनुसार कर्णाली डेभलपमेन्ट बैंकको कर्जा नोक्सानी व्यवस्थामा ४०.८५ प्रतिशतको निष्कृय कर्जा अनुपात रहेको थियो । राष्ट्र बैंकको सूचनामा, बैंकको पुँजीकोष अनुपात न्यून देखिएको र सुधारको आवश्यकता रहेको कुरा स्पष्ट गरिएको छ । यसका परिणामस्वरूप, राष्ट्र बैंकले बैंकलाई शीघ्र सुधारात्मक कारवाहीको लागि संकेत दिएको छ ।

तर, कर्णाली डेभलपमेन्ट बैंक बाहेक अन्य विकास बैंकहरूको अवस्थापनि त्यति राम्रो छैन । चारवटा अन्य बैंकहरूको खराब कर्जा अनुपात १० प्रतिशत भन्दा माथि पुगेको छ, तर राष्ट्र बैंकले यस विषयमा कुनै विशेष कदम चाल्न मानेको छैन । नारायणी डेभलपमेन्ट बैंकको खराब कर्जा अनुपात ३४.८१ प्रतिशत, सप्तकोशी डेभलपमेन्ट बैंकको १४.७७ प्रतिशत, सिन्धु विकास बैंकको ११.२९ प्रतिशत र एक्सेल डेभलपमेन्ट बैंकको ११.७३ प्रतिशत पुगेको छ । यस प्रकारका खराब कर्जाको स्तर जति नै उच्च हुँदै गइरहेका छन्, त्यति नै बैंकहरूको वित्तीय अवस्था जटिल बन्दै गएको छ ।

निष्कृय कर्जा अनुपात उच्च हुनाले बैंकहरूको कर्जा प्रवाहमा असुविधा उत्पन्न भएको छ । यसले नेपालको अर्थतन्त्रको स्थायित्वलाई पनि चुनौती दिइरहेको छ । खराब कर्जा अनुपातमा बढोत्तरी हुनुले बैंकहरूलाई थप दबाबमा पुर्याएको छ । यस कारणले, धेरै बैंकहरूले कर्जा प्रवाहमा कडाइ अपनाउन थालेका छन् र ऋण असुलीका लागि पनि कडा रणनीति अपनाइरहेका छन् ।

खराब कर्जा अनुपात ५ प्रतिशत भन्दा बढी देखिएमा राष्ट्र बैंकले कारबाही स्वरुप निक्षेप तथा कर्जा प्रवाहमा न्यूनतम सीमा तोकिदिने, शाखा खोल्न, कर्मचारीहरुको पारिश्रमिक बढाउन, लाभांश वितरण गर्न रोक लगाउने व्यवस्था छ । यो व्यवस्थाले बैंकहरूको कमजोर वित्तीय अवस्थालाई नियन्त्रणमा राख्ने उद्देश्य राखेको हो । तथापि, बैंकहरूको खराब कर्जा अनुपात अझै बढिरहेको छ र राष्ट्र बैंकले सुधारको लागि ठोस कदम चाल्न सकेको छैन ।

नेपालको अर्थतन्त्रमा सुस्ती देखिईरहेको छ । यसका कारण, बैंकरहरूको कर्जा प्रवाहमा असर परेको छ र ऋण असुलीमा पनि समस्या उत्पन्न भएको छ । बैंकहरू कर्जा प्रवाह गर्नको लागि विभिन्न उपाय अपनाइरहेका छन्, जस्तै– अधिक कडा कर्जा जोखिम मापदण्ड राख्ने, कर्जाको पुनःसमीक्षा गर्ने र ब्याज दर बढाउने । यद्यपि, यी उपायहरूले विशेष असर गर्न सकेका छैनन् र खराब कर्जा घटाउने दिशामा प्रगति कम भएको देखिन्छ ।

नेपाल राष्ट्र बैंकलाई बैंकिङ्ग क्षेत्रको नियामक निकायको रूपमा धेरै जिम्मेवारीहरू प्राप्त छन्। यी जिम्मेवारीहरूमा बैंकहरूको वित्तीय सुरक्षा, निक्षेपकर्ताको हित संरक्षण र बैंकहरूको स्थायित्व सुनिश्चित गर्नु पर्छ । तथापि, राष्ट्र बैंकका नियामक कदमहरू प्रायः ढिलाइ र कमजोर कार्यान्वयनका कारण विफल भएको देखिन्छ। यसबाट बैंकिङ्ग क्षेत्रमा विकृति र अस्थिरता उत्पन्न भइरहेको छ ।

विशेषगरी, चारवटा विकास बैंक र केही फाइनान्स कम्पनीहरूको खराब कर्जा अनुपात अत्यधिक भएको छ । राष्ट्र बैंकले यस्ता बैंकहरूको नियन्त्रण गर्नमा कुनै ठोस कदम चाल्न सकेको छैन । यसको कारणले, यी बैंकहरूका ग्राहक र समग्र बैंकिङ्ग प्रणालीमा नकारात्मक प्रभाव पर्न थालेको छ । नियामक निकायको ढिलाइले वित्तीय संस्थाहरूको पारदर्शिता र प्रभावकारिता नष्ट भएको छ र यसले आर्थिक स्थायित्वमा गम्भीर खतरा उत्पन्न गरेको छ ।

साथै, राष्ट्र बैंकको नियमन प्रक्रिया पनि विफल भइरहेको छ । बैंकहरूको खराब कर्जा अनुपात बढी हुनेबित्तिकै राष्ट्र बैंकले कारवाहीको प्रक्रिया सुरु गर्ने भनिएको छ । यद्यपि, यो प्रक्रिया प्रायः ढिलाइमा रहने गरेको छ, जसका कारण संकटग्रस्त बैंकहरूको अवस्था अझै जटिल बनिरहेको छ । यस ढिलाइको कारण बैंकहरूको वित्तीय स्थिति गम्भीर भएको छ र यसले व्यापक नोक्सानी पुर्याएको छ ।

फाइनान्स कम्पनीहरूको नाजुक अवस्था

नेपालका फाइनान्स कम्पनीहरू पनि संकटग्रस्त छन् । हालका ७ फाइनान्स कम्पनीहरूको खराब कर्जा अनुपात ५ प्रतिशतभन्दा बढी पुगेको छ । जानकी फाइनान्सको खराब कर्जा अनुपात ३४.६४ प्रतिशत, समृद्धि फाइनान्सको २३.४७ प्रतिशत, गुहेश्वरी फाइनान्सको १३.५६ प्रतिशत, नेपाल फाइनान्सको १०.३६ प्रतिशत, सेन्ट्रल फाइनान्सको ८.७१ प्रतिशत, रिलायन्स फाइनान्सको ८.५८ प्रतिशत र प्रोगेसिभ फाइनान्सको ७.४७ प्रतिशत पुगेको छ । यी फाइनान्स कम्पनीहरूको नाजुक अवस्थाले पनि वित्तीय प्रणालीलाई थप दबाबमा राखेको छ ।

फाइनान्स कम्पनीहरूको बिग्रिएको अवस्था पनि बैंकिङ्ग प्रणालीलाई असर पुर्याउँदैछ । खराब कर्जा अनुपातको उच्चताले फाइनान्स कम्पनीहरूको कर्जा प्रवाह र ऋण पुनःसमीक्षामा समस्या निम्त्याएको छ । यस्तो अवस्था समेत केन्द्रिक बैंक भने आँखा चिम्म गरेर रमिता हेरि रहेको छ ।