अमेरिकी राष्ट्रपतिमा ट्रम्प बिजयसँगै विश्वका ठुला दुई युद्द रोकिने! विश्व अर्थतन्त्रमा नयाँ उछाल आउने
काठमाडौँ। अमेरिकाको ४७औं राष्ट्रपतिको रुपमा डोनाल्ड ट्रम्पको विजयले विश्वभर नयाँ आशा जगाएको छ। रिपब्लिकन पार्टीका उम्मेदवार ट्रम्पले डेमोक्र्याटिक उम्मेदवार कमला ह्यारिसलाई हराउँदै राष्ट्रपति निर्वाचित भएका छन्। यसले विशेष गरी युक्रेन–रुस र इजरायल–गाजा युद्धहरूको रोकथामका लागि नयाँ उम्मेदवारको दृष्टिकोणको संकेत दिएको छ।
चुनावको प्रचार प्रसारका क्रममा कमला ह्यारिसले युक्रेनको पक्षमा उभ्याउँदै प्यालेस्टाइनलाई छुट्टै राज्यको मान्यता दिने पक्षमा वकालत गरिरहँदा ट्रम्पले आफ्नो धारणा स्पष्ट पारेका थिए। ट्रम्पका अनुसार, ‘यदि उनले फेरि ह्वाइट हाउसमा कदम राखे भने रुस–युक्रेन र इजरायल–गाजा युद्धहरूको अन्त्य तत्काल हुने थियो।’ चुनाव जितेपछि उनले २४ घण्टाभित्र रुस–युक्रेन युद्ध समाप्त गर्ने दाबी समेत गरेका थिए । यसले उनको विदेशी नीतिमा महत्वपूर्ण परिवर्तन ल्याउने संकेत दिएको छ।
ट्रम्पले रुस–युक्रेन युद्ध चलि रहेको समयमा समेत आफु राष्ट्रपति भएको भए युद्ध एक दिनभन्दा बढी चल्न नदिने अभिब्यक्ति दिएका थिए । उनले यस संघर्षको समाधानका लागि रुससँग सीधा वार्ता गर्नका लागि ठोस प्रयास गर्ने बताएका छन्। ट्रम्प र रुस बीचको सम्बन्ध आठ वर्ष अघिको चुनावदेखि नै चर्चामा आएको थियो। २०१६ मा ट्रम्पको चुनावी अभियानको क्रममा रुसले उनलाई समर्थन गरेको भनाइहरू पनि उठेका थिए। यसका कारण पनि ट्रम्पलाई रुसतिर बढी झुकाव भएको आरोप लगाइएको थियो।
ट्रम्पले युक्रेनलाई दिने अमेरिकी सहायता पनि विरोध गरेका थिए। उनका अनुसार, युक्रेनलाई निरन्तर अमेरिकी सहायता दिनु ठीक छैन र यदि अमेरिकी सहयोगको अभावमा युक्रेन पराजित भए भने यो अमेरिका र युरोपका लागि पनि लामो समयका लागि चुनौती हुने थियो। यसले युक्रेनलाई भविष्यमा हुने संघर्षहरूबाट बचाउने संभावना कम गरिदिएको छ। ट्रम्पको राजनीतिक नीतिहरू प्रायः युरोप र एशियामा बढ्दो तनावको विरुद्धमा केन्द्रित नभएपनि उनले दिएको अभिब्यक्तिले दुई ठुला युद्ध रोक्ने संकेत दिएका छन् ।
चुनावको क्रममा ट्रम्पले ‘युक्रेन र रुसलाई रोक्न’ आफ्नो योजनाको विवरण शेयर गर्न अनिच्छुक भएको बताएका थिए । तर, उनका उपराष्ट्रपति उम्मेदवार जेडी भान्स भने ट्रम्पले चुनाव जिते भने क्रेम लिन, युक्रेन र युरोपेली सरोकारवालासँग वार्ता सुरु गर्नेछन् । ‘रुस र युक्रेनबिचको सीमांकनको वर्तमान रेखा निःशस्त्र क्षेत्रजस्तै हुन्छ,’ उनले भनेका छन् ।
विश्वभर भइरहेका युक्रेन–रुस र इजरायल–हमास युद्धहरूले व्यापार र भूराजनीतिक तनावलाई तीव्र बनाएका छन्। यी युद्धहरूले संसारभरका अर्थतन्त्रलाई प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रूपमा असर पुर्याएका छन्। आपूर्ति शृङ्खला अवरुद्ध हुने, ऊर्जा र पेट्रोलियम पदार्थहरूको अभाव, मुद्रास्फीति र व्यापारिक अस्थिरताका कारण विश्वका धेरै राष्ट्रहरूले आर्थिक संकटको सामना गरेका छन्।
रूस र युक्रेनको युद्धका कारण, खाद्य आपूर्ति प्रणालीमा ठुलो असर परेको छ। युक्रेनले विश्वको अन्न आपूर्तिमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्दछ, तर युद्धका कारण त्यहाँका कृषकहरू उत्पादन गर्न असमर्थ भएका छन्। त्यसैले, अफ्रिका र अन्य विकसित देशहरूलाई अन्नको अभावको सामना गर्न परेको छ। यसका साथै, तेल र ग्याँसका आपूर्ति पनि अवरुद्ध भएका कारण विश्वभर पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यमा अभूतपूर्व वृद्धि भएको छ। यी समस्याहरूको समाधान गर्न विश्वभरका केन्द्रीय बैंकहरूले ब्याजदर बढाएका छन्, जसका कारण मुद्रा स्फीति उच्च रहेको छ।
अर्थतन्त्रमा आएको यो ठुलो व्यवधानले नेपालसमेत प्रभावित भएको छ। नेपाल जस्तो विकासोन्मुख मुलुकलाई यी युद्धका कारण आपूर्ति शृङ्खलामा बाधा र मुद्रास्फीतिको उच्च दरका कारण आर्थिक चुनौतीहरू थपिएका छन्। यद्यपि, यदि ट्रम्पको विजयपछि युक्रेन–रुस र इजरायल–गाजा युद्ध रोकिन्छ भने, यसले विश्वभरको आर्थिक परिप्रेक्ष्यमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सक्नेछ ।
ट्रम्पको विजयले यस्तो आशा जगाएको छ कि अब विश्वमा युद्धको तनाव केही कम हुनेछ र विश्व अर्थतन्त्रमा स्थिरता आउन सक्छ। यसले नेपाल लगायत अन्य विकासशील देशहरूमा पनि दीर्घकालिक आर्थिक सुधारका अवसरहरू सिर्जना गर्ने सम्भावना रहेको छ।
नेपालमा पनि युरोप र अफ्रिकाका देशहरूको युद्धको असर परेको छ। पेट्रोलियम र खाद्य वस्तुहरूको मूल्यमा वृद्धि भएको छ र यसले नेपालका नागरिकहरूको जीवनस्तरमा असर पुर्याएको छ। यदि ट्रम्पको विजयसँगै युक्रेन र रुसको युद्ध रोकियो भने, यसको सिधा असर नेपालमा पनि पर्नेछ। नेपालको आर्थिक वृद्धिमा स्थिरता आउनेछ र जीवनयापनका खर्चहरू केही घट्न सक्छ।
डोनाल्ड ट्रम्पको विजयले अमेरिकी राष्ट्रपति चुनावको परिणामलाई केवल अमेरिका मात्र होइन, संसारभरका राजनीतिक र आर्थिक परिप्रेक्ष्यमा पनि ठूलो असर पर्ने विश्वास गरिएको छ। यदि ट्रम्पले आफ्ना प्रतिबद्धताहरू पालन गर्दै रुस–युक्रेन र इजरायल–गाजा युद्धको समापन गर्छन् भने, यो मात्र अमेरिकी राजनीतिमा परिवर्तन ल्याउने कुरा होइन, यो विश्वभरको अर्थतन्त्र र भूराजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा ठूलो सुधार ल्याउन सक्छ। नेपाल जस्ता विकासशील मुलुकहरूलाई पनि यसबाट सकारात्मक प्रभाव पर्नेछ, जसले दीर्घकालिक आर्थिक समृद्धि र स्थिरता ल्याउने आशा गरिएको छ। युद्ध रोकिदा नेपालसहित विश्व शेयर बजारमा सुधार आउने अपेक्षा समेत रहेको छ ।
