कृषि विकास बैंकको वित्तीय सूचकमा उल्लेखनीय वृद्धि, ४० अर्बको बजार पूँजीकरण

काठमाडौँ । कृषि विकास बैंक लिमिटेड नेपालमा कृषि र यससँग सम्बद्ध क्षेत्रहरूको वित्तीय स्रोतका रूपमा १९६८ मा स्थापित भएको हो । बैंकले १९८४ मा व्यावसायिक बैंकिङ सञ्चालन सुरु गरेको थियो भने २००५ जुलाई १४ मा यो सार्वजनिक लिमिटेड कम्पनीमा रूपान्तरण भयो । हाल, कृषि विकास बैंक नेपाल राष्ट्र बैंकबाट अनुमति प्राप्त वर्ग ‘ए’ को वाणिज्य बैंकका रूपमा क्रियाशील छ ।

नेपाल सरकारको बहुमत स्वामित्वमा रहेको तीन वाणिज्य बैंकहरूमध्ये कृषि विकास बैंक पनि एक हो । सरकारसँग बैंकको ५१ प्रतिशत हिस्सेदारी छ, जसले यसलाई एकमात्र प्रवर्तकको रूपमा चिनिन्छ । बाँकी हिस्सेदारी सर्वसाधारण लगानीकर्ताहरूको स्वामित्वमा रहेको छ । कृषि विकास बैंकको इक्विटी शेयर नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकृत छ र यसको बजार पूंजीकरण सन् २०२४ को मध्य जुलाईसम्म करिब ४० अर्ब रुपैयाँ रहेको छ ।

वृहत्तर पहुँच र बजार हिस्सेदारी

कृषि विकास बैंकको उपस्थिति देशव्यापी छ, जसको २९९ शाखाहरूको सञ्जाल छ, जसमा १६ एक्सटेन्सन काउन्टर र १२ प्रादेशिक/क्षेत्रीय कार्यालय तथा तालिम केन्द्रहरू समावेश छन् । बैंकले नेपालका वाणिज्य बैंकिङ उद्योगमा जम्मा निक्षेपको आधारमा ४.२३ प्रतिशथ र अग्रिमहरूको आधारमा ४.५२ प्रतिशत बजार हिस्सेदारी लिएको छ।

बैंकले सन् २०२४ को मध्य जुलाईसम्म ३ खर्ब १२ अबै ९९ करोड २० लाख रुपैयाँको कुल सम्पत्ति र करिब ३ अर्ब ६५ करोड ६० लाख रुपैयाँको कर पश्चात मुनाफा रिपोर्ट गरेको छ । सन् २०२३ को तुलनामा बैंकको सम्पत्ति र मुनाफामा उल्लेखनीय वृद्धि भएको देखिन्छ । सन् २०२३ मा बैंकको मुनाफा करिब १ अर्ब ३२ करोड ३० लाखरुपैयाँ थियो, जुन सन् २०२४ मा वृद्धि भई ३ अर्ब ६५ करोड ६० लाख रुपैयाँ पुगेको छ।

प्रमुख वित्तीय सूचकहरूः

– कुल ऋण र अग्रिमहरूः २ खर्ब ६ अर्ब ६७ करोड ८० लाख रुपैयाँ (सन् २०२४)
– कुल सम्पत्तिः ३ खर्ब १२ अर्ब ९९ करोड २० लाख रुपैयाँ (सन् २०२४)
– कर पश्चात मुनाफाः ३ अर्ब ६५ करोड ६० लाख रुपैयाँ (सन्२०२४)

बैंकको संचालनको दौरान औसत अग्रिमहरूमा १२.०४ प्रतिशतको प्रतिफल देखिएको छ, जसले बैंकलाई उच्च मुनाफा दिने र सुरक्षित वित्तीय वातावरणमा काम गर्न सहयोग गरेको छ । साथै, निक्षेपको लागत ७.०४ प्रतिशत रहेको छ ।

वित्तीय स्थिरता र सबलता

बैंकको वित्तीय अवस्था सबल रहेको छ । यसले करिब १३.४४ प्रतिशतको पूंजी पर्याप्तता अनुपात कायम राखेको छ । यस अवधिमा बैंकको पहिलो श्रेणीको पूंजी ११.७८ प्रतिशत रहेको छ । बैंकले ३.४४ प्रतिशतको सकल गैर-निष्पादन ऋण रिपोर्ट गरेको छ ।

बैंकले आफ्नो तरलता स्थितिलाई सबल बनाउँदै ३०.९१ प्रतिशतको तरल सम्पत्ति अनुपात कायम राखेको छ । बैंकको कुल अग्रिमहरू/कुल निक्षेप अनुपात ८४.१२ प्रतिशतमा सन्तुलित छ ।

आर्थिक योगदान र कृषि क्षेत्रसँग सम्बन्ध

कृषि विकास बैंकको स्थापनाकालदेखि नै कृषि क्षेत्रलाई वित्तीय सहयोग पुर्याउँदै आएको छ । नेपालमा कृषिको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहेको छ । कृषि र यससँग सम्बद्ध क्षेत्रहरूको वित्तीय स्रोत उपलब्ध गराउँदै, बैंकले ग्रामीण विकासलाई थप गति दिएको छ ।

बैंकले नेपालका किसानहरूलाई विभिन्न योजनाहरू मार्फत वित्तीय सहायता उपलब्ध गराउँदै आएको छ । यसले कृषि क्षेत्रमा वित्तीय पहुँचको अभावलाई पूर्ति गर्दै उत्पादनशीलता र आर्थिक सशक्तिकरणलाई बढावा दिएको छ ।

आगामी दिनहरूमा, कृषि विकास बैंकले आफ्नो सेवाहरूलाई थप विस्तार गर्दै डिजिटल बैंकिङ, रेमिट्यान्स, तथा अन्य नवीन वित्तीय सेवाहरूको प्रवर्धन गर्ने योजना बनाएको छ । बैंकले आफ्नो सेवाहरूलाई थप आधुनिक र पहुँचयोग्य बनाउन प्राविधिक नवाचारमा जोड दिएको छ ।

कृषि विकास बैंकको रेटिङ

इक्रा नेपालले कृषि विकास बैंक लिमिटेडलाई जारीकर्ता रेटिङ [ICRANP-IR] A  पुनः पुष्टि गरेको छ । यस रेटिङले बैंकको वित्तीय दायित्वहरू समयमै पुरा गर्न सक्षम रहेको र न्यून क्रेडिट जोखिम भएको संकेत गर्दछ । यस रेटिङले बैंकको समग्र वित्तीय स्थिरतालाई जनाउँछ, जुन कुनै विशिष्ट ऋण उपकरणसँग सम्बन्धित छैन ।

बैंकका २५०० मिलियनको सबोर्डिनेटेड डिबेन्चरहरूको रेटिङ पनि [ICRANP] LA को रूपमा पुनः पुष्टि गरिएको छ । यसले बैंकको सबोर्डिनेटेड डिबेन्चरहरूमा पनि न्यून क्रेडिट जोखिम रहेको र समयमै भुक्तानी हुने विश्वास कायम रहेको छ ।

दुवै रेटिङलाई ‘Watch with Negative Implications’ बाट हटाइएको छ, जसले बैंकको वित्तीय स्थिरतामा सुधारको संकेत गर्दछ । बैंकको ऋणयोग्यता रेटिङलाई नकारात्मक प्रभावसहितको रेटिङ वाचबाट हटाइएको छ, जसको प्रमुख कारण बैंकको सम्पत्ति गुणस्तरमा भएको सुधार हो। २०८० सालको मध्य जुलाईसम्म बैंकको गैर प्रदर्शनकारी ऋण दर ३.४४ प्रतिशत रहेको छ, जुन अघिल्लो समीक्षा अवधिमा ४.२० प्रतिशथ थियो। साथै, बैंकको पूँजीकरण स्थिति र विस्तृत ऋण पोर्टफोलियोले निकट समयका क्रेडिट झट्काहरूलाई प्रतिरोध गर्न मद्दत पुर्‍याएको छ।

बैंकको नाफामा पनि सुधार देखिएको छ, जसको मुख्य कारण शुद्ध ब्याज मार्जिनमा वृद्धि, सञ्चालन खर्चमा कमी र क्रेडिट प्रावधानहरूमा गिरावट हो। बैंकको नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमा लामो अनुभव, बलियो शाखा सञ्जाल र उच्च तरलता स्थिति (कुल निक्षेपमा करिब ३५ प्रतिशत शुद्ध तरल सम्पत्ति र करिब ७८ प्रतिशत क्रेडिट टु डिपोजिट अनुपात) पनि बैंकको सकारात्मक पक्षहरूमा गनिएका छन्।