अनिश्चित भविष्यलाई सुनिश्चित गर्न जीवन बीमा अपरिहार्य छः प्रदिप मानन्धर, एजेन्सी म्यानेजर, सिटिजन लाइफ

इलेक्ट्रोनिक्स कम्युनिकेशन इन्जिनियरिङ्गको क्षेत्रमा कार्यरत रहेका काठमाडौंका प्रदिप मानन्धरलाई बीमा अभिकर्ता बन्ने बेला निकै अत्यास लागेको थियो । सुरुमा आफ्नै गाउँ समाज र परिवारबाट समेत साथ नपाएका मानन्धरले आफ्नी श्रीमतीको सबैभन्दा पहिला आफ्नो कोडबाट बीमा गराएर बीमा अभिकर्ताको यात्रा तय गरेका थिए ।

सुरुवाती चरणमा निकै अप्ठेरो महसुस गरेका मानन्धरले अहिले सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्समा एजेन्सी म्यानेजरका रुपमा काठमाडौं उपत्यकाका जनताको घरदैलोमा पुगेर बीमा व्यवसायमा जमिरहेका छन् । उनले एक आइएन्जीओको सहकार्यमा विकलाङ्ग मानिसहरुलाई मोबाइल, कम्प्युटर लगायतका इलेक्ट्रोनिक्स सामानहरु मर्मत गर्ने तालिम दिने गर्दथे ।

आफू र सिंगो परिवारको जिम्मेबारी काँधमा बोकेर हिडेका मानन्धरले विगत पाँच वर्षदेखि नागरिकहरुको बीमा गरी जोखिम हस्तान्तरण गर्दैै आफ्नो पनि जीविकोपार्जन गर्दै आएका छन् । मानन्धरले सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्सलाई आफ्नो घर जस्तै मानि आम नागरिकहरुको बीमा गर्दै जिविकोपार्जन गरिरहेका छन् ।

आम बीमा अभिकर्ता झै सुरुवाती चरणमा निकै संघर्ष र कडा मेहनत गरेका मानन्धर अब भने निर्धक्क बीमा व्यवसाय गरिरहेका छन् । युवा अवस्थामै जीवन बीमा क्षेत्रमा उल्लेख्य प्रगति गर्न सफल भएका मानन्धर बीमा क्षेत्रमै लागेर जीवन सफल र समृद्धि हासिल गर्न सकिन्छ भन्ने उदाहरण दिन सफल भएका छन् । प्रस्तुत छ, उनै सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनीका एजेन्सी म्यानेजर प्रदिप मानन्धरसँग बीमापोष्टका लागि राजन कठायतले गरेको कुराकानीको अंशः

बीमा क्षेत्रमा हजुरको उपस्थितीको कस्तो रहेको छ, छोटकरीमा जानकारी दिनुहोस् न ।

– म विगत ४ वर्षदेखि सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनी लिमिटेडमा एजेन्सी म्यानेजरका रुपमा कार्यरत रहेको छु । कम्पनीको जमल शाखा कार्यालयबाट आम नागरिकहरुको बीमा गराई जोखिम हस्तान्तरण गर्दै आएको छु । जीवनमा धेरै उतार–चढाव आउदै गए र मैले उनीहरुसँग लड्दै अहिले बीमा अभिकर्तालाई ने प्रमुख पेशा बनाउन पुगेको छु ।

बीमा अभिकर्ताभन्दा पहिला तपाई कुन पेशामा आवद्ध हुनुहुन्थ्यो ? काम गराईको सन्दर्भमा सन्तृष्टि कुन पेशाले बढी दिएको छ ।

– म चाँही हिजाको समयमा इलेक्ट्रोनिक्स कम्युनिकेशन इन्जिनियरिङ्ग क्षेत्रमा आवद्ध रहेको थिए । मैले २०६४ सालमा पास आवट गरी एउटा आईएनजिओमा आवद्ध रहेर अपाङ्ग (विकलाङ्ग)मानिसहरुलाई विभिन्न प्रकारका प्राविधिक तालिमहरु प्रदान गर्ने गर्देथे । मैले उहाँहरुलाई कम्प्युटर तथा ल्यापटप रिपेयरीङको काम सिकाउथे । मैले उक्त आइएनजिओमा विगत ५ वर्षसम्म कार्यरत रही काम गरेको अनुभव छ ।

एकदिन मेरो साथिको मामा किशोर मान जोशीको घरमा भेटघाटको लागि गए । साथिको मामाले चाँही मलाई बीमा गर्नको लागि प्रस्ताव गरे । मैले पहिलेदेखि नै बीमा गरेको छु भन्दै उहाँको प्रस्ताव अस्वीकार गरेको थिए । सोही शिलशिलामा उहाँले मलाई बीमा नगर्ने भएपनि बीमा अभिकर्ता भई काम गर्न सकिने बताए । उहाँले मलाई बीमाको बारेमा धेरै कुराहरु बताउनुभयो । उहाँको कारणमा बीमा २०७६ साल पुस २९ गतेदेखि आधिकारिक रुपमा बीमा अभिकर्ताकर्ता बनेर कामको थालनी गरेको हु ।

मलाई पहिलेको प्राविधिक कामभन्दा पनि अहिले बीमा अभिकर्ता बनेर आम नागरिकहरुको बीमा गरी जोखिम हस्तान्तरण गर्न पाउदा खुशी लागेको छ ।

झण्डै ४ वर्षको अवधिमा तपाईले बीमा अभिकर्ता पेशालाई कसरी बुझ्नु भएको छ ? कुन पक्षले तपाईलाई थप यही पेशामा प्रेरित गरायो ?

–यस सन्दर्भमा मैले बीमा अभिकर्ता पेशालाई बिजनेशको रुपमा लिएको छु । पेशा, प्रोफेशन भन्दा पनि मेरो यो बिजनेश नै हो । मसँग आवद्ध रहेका मेरा आफन्तजन, आम नागरिक र साथीभाई लगायतका मानिसहरुलाई वित्तीय सुरक्षा प्रदान गर्ने प्रमुख पेशा भनेको बीमा अभिकर्ता हो । जुन आफैमा पवित्र रहेको छ ।

हाम्रो जिन्दगीको एउटा अन्तिम गन्तव्य त रहेको छ । हामी सबैलाई थाहाँ छ, एक दिन यो संसार छोड्नु छ भनेर तर पनि यस्तो ग्यारेन्टी नै नभाको कुराको समेत बीमा गरी जोखिम बहन गर्न पाइने पक्षका कारण म बीमा अभिकर्ता पेशामा रहेको छु । नागरिकहरुले बीमा गर्न आवश्यक रहेको छ ।

बीमा कम्पनी र बीमितप्रति अभिकर्ताहरुको दायित्व के हुन्छ र बीमितहरुलाई बीमा गर्न कसरी प्रेरित गर्नुहुन्छ ?

– बीमा अभिकर्ताहरुको मुल दायित्व भनेको चाँही एउटा पुलको काम गर्ने हो । बीमा कम्पनीले चाँही मैले जुन चिनेका अर्थात बीमा गर्ने बीमित छन् । उहाँहरुलाई त चिन्दैन र उहाँहरुले कम्पनीलाई नी राम्रोसँग चिन्दैनन् । त्यसैले बीमा अभिकर्ता भनेको बीमक र बीमितबीचको पुलको रुपमा उभिएर बीमा गराई कम्पनीको व्यवसाय अभिवृद्धि गर्न महत्वपूर्ण भुमिका निर्वाह गर्ने कम्पनीको मेरुदण्ड बनेका छन् ।

त्यस्तै, बीमा गराईसकेपछि बीमा पोलिसी परिपक्क अर्थात दावी भुक्तानी नदिदासम्म बीमितको विभिन्न दुःखमा साथ दिनु अभिकर्ताको दायित्व हुन्छ । मेरो बुझाईमा उहाँहरुलाई वित्तीय सुरक्षा तथा आवश्यक परेको खण्डमा ऋण लगायतका अन्य आवश्यक सुविधा उपलब्ध गराउनु समेत अभिकर्ताको दायित्व हो । हामी अभिकर्ता पनि सिटिजन लाइफका ब्राण्ड एम्बस्डर जस्तै कम्पनीलाई चिनाउने मानिस हौ । मैले पनि सिटिजन लाइफलाई इन्डिभिज्युयल रुपमा चिनाएको छु ।

बीमा गराउने भनेको नागरिकहरुलाई वित्तीय रुपले शिक्षित बनाउनु हो । बीमा भनेको के हो ? बीमाको परिभाषा दिनु पर्यो र गाउँ समाजमा वसोबास गर्दै आएका सबै मानिसहरुलाई बीमाको बारेमा आफुले बिक्री गर्न लागेको पोलिसीको बारेमा समेत सही तरिकाले उहाँहरुलाई सम्झाई बुझाई गरी बीमा गराउन प्रेरित गर्ने गरेको छु ।

मैले कुनै पनि परिवारमा बीमा गराउनको लागि जाँदाखेरी उक्त परिवारको प्रमुख मान्छे अर्थात परिवार अश्रित भएको मानिसको पहिला बीमा गराउन प्रोत्साहन अर्थात आग्रह गर्ने गरेको छु ।

‘जसले आमा र बुवाको लागि स्वर्गको ढोका खोलिदिन्छ, त्यो छोरा हो । जसले घरलाई नै स्वर्ग बनाइदिन्छ, त्यो छोरी हो । जसले घरमा स्वर्ग भित्र्याउछ, त्यो बुहारी हो । जसले हरेक नागरिक र देशलाई समृद्ध बनाउछ, त्यो बीमा हो।’ भन्दै सम्झाएर बीमा गराउने गरेको छु ।

सफल अभिकर्तामा हुनुपर्ने गुण के हुन् जस्तो लाग्छ ?

– मेरो बुझाइमा सफल अभिकर्ताहरुमा हुनुपर्ने प्रमुख गुणहरु भनेका बीमितप्रति सधै वफादार हुनु हो । अभिकर्ताहरुमा आम नागरिकहरुलाई सम्झाउन, बुझाउन सक्ने क्षमता र इमान्दारिता हुन आवश्यक रहेको छ ।

अभिकर्ताले बीमा गराएपश्चात बीमितप्रति निभाउनुपर्ने दायित्व के–के हुन् जस्तो लाग्छ ?

– बीमितप्रति अभिकर्ताहरुले निभाउनुपर्ने दायित्वहरु धेरै रहेका छन् । मैले कुनै पनि मानिसको २० वर्ष अवधिको लागि बीमा गरेको छु भने उहाँहरुलाई २० वर्षसम्म निरन्तर रुपमा बीमा सेवा प्रदान गर्नुपर्छ ।

मैले उक्त समयमा विविध कारणवश आफुबाट सेवा दिन नसकेको खण्डमा मैले अन्य अभिकर्ताहरुबाट पनि सेवा प्रदान गर्नुपर्ने छ । मैले आफ्नो जिम्मेवारी बहन गर्नको लागि पछाडी हट्नु हुदैन् ।

कुनै पनि बीमितले मबाट बीमा गराएका छन् भने उनीहरुको दावी भुक्तानी तथा परिपक्क अवधि नहुन्जेलसम्मको लागि सम्पूर्ण व्यवस्था भएबमोजिमको जिम्मेबारी मेरो रहन्छ ।

बीमा दावी भुक्तानीलाई लिएर बीमितहरुले जहिले समस्या भाग्र्दै आउनुभएका छन् । यस कारणले बीमा क्षेत्रको आउँदो समयलाई कस्तो प्रभाव पर्ला ?

– आम नागरिक तथा बीमितहरुले अभिकर्तासँग दावी भुक्तानीको बारेमा राख्ने प्रमुख कुरा भनेको उहाँहरुको बीमा गराउँदा जुन प्रकारले सिकाएर बीमा गरेको हुन्छ । त्यही कुराहरुसँग रही भोगेका समस्याहरु बताउछन् ।

मेरो बुझाईमा बीमा दावी जुनसुकै कम्पनीले पनि गर्दछ । तर बीमित तथा नागरिकहरुले कुनै पनि कम्पनीको दावी प्रक्रिया र आवश्यक कागजात उपलब्ध गराउन नसक्दा यस्ता किसीमका समस्याहरु आउछन् । यस प्रकारका समस्यालाई सामाधान गर्नको लागि अभिकर्ताहरुको महत्वपूर्ण भुमिका रहेको हुन्छ ।

हामीले कुनै पनि मानिसको बीमा गराईसकेपछि त्यो व्यक्ति हाम्रो बीमित हुन्छ । बीमा गराउदा सहि तरिकाले सिकाएर गर्दा यस्ता समस्या आउदैनन् जस्ता मलाई लाग्छ । सामाजिक सञ्जालमा आएका अधिकांश कुराहरुलाई पनि आजभोलि विश्वास गर्न सकिने अवस्था छैन् । बीमा गरीसकेपछि नविकरण गर्ने लगायतका कार्य राम्रोसँग गर्यो भने यस्ता समस्या आउदैन् ।

बीमा अभिकर्ताहरुले नागरिकहरुको बीमा गराउँदा खेरी राम्रोसँग सिकाउन तथा पढाउन नसक्दा नै दावी भुक्तानी लगायतका समस्याहरु सिर्जना भएका छन् ।

बीमा पोलिसी अध्ययन नै नगरी बीमा गर्ने प्रवृद्धिले पनि समस्या उत्पन्न गर्ने गरेको छ भन्ने कुरा सुनिन्छ । तपाई यो समस्यालाई कसरी लिनु भएको छ ?

–मेरो आफ्नै व्यक्तिगत सन्दर्भमा हेर्ने हो भने, मैले राम्रोसँग बुझाएर नै बीमा गराउने गरेको छु । हामी अभिकर्ताहरुले जतिसुकै पढाएर बीमा गराउदा पनि उहाँहरुले चासो दिने कुरा भनेको कति प्रिमियम तिर्नुपर्छ र परिपक्क अवधिपश्चात मलाई रिटर्न ब्याक कति आउछ भन्ने कुराचाँही बीमितको दिमागमा सेट भएर बसेको हुदो रहेछ ।

प्रमुख कुरा त त्यही नै हो । तर मैले कुनै पनि नागरिकलाई लेखेर, पढाएर र त्यो कागज उहाँहरुलाई नै सम्हालेर राख्नुस् भन्ने गर्दछु । किनकी भोलिको दिनमा कुनै पनि कुरा सोध्दा त्यही कागज हेरेर सोध्न सजिलो हुन्छ । मैले त्यो कागजहरुमा बीमाका लक्ष्य, फाइदा, नविकरण तथा दावी भुक्तानी लगायतका प्रमुख कुराहरु लेखि दिएको हुन्छु । साथै मैले कागजमा कसरी रिटर्न ब्याक हुन्छ लगायतका कुराहरु उल्लेख गरि दिएको हुन्छु ।

तपाईले हालसम्म कति वटा बीमा पोलिसी बिक्री र दावी भुक्तानी गर्नुभएको छ ?

मैले बीमा गरेका बीमितहरुमध्ये हालसम्म कुनै पनि दावी भुक्तानी परेको छैन् । साथै, मैले बीमा गराउदा राम्रोसँग अध्ययन गराएको हुन्छु त्यस कारण उहाँहरुको बीमालेखको परिपक्क अवधि नहुन्जेल नबिकरण बीमा शुल्क आइरहन्छ ।

मेरो सन्दर्भमा शतप्रतिशत बीमालेखहरुको नविकरण भएको छ । मैले बिक्री गरेका बीमा पोलिसीहरुको परिपक्क अवधि नभएको कारण र अन्य कुनै दुर्घटना लगायतका दावी भुक्तानी परेका छैनन् ।

पहिलो बीमा गराउदाँ तपाईलाई कस्तो महशुस भएको थियो ?

मैले मेरो कोडबाट सबैभन्दा पहिलो बीमा चाँही मेरो श्रीमतीको गरेको थिए । मैले उहाँको १६ लाख रुपैयाँको बीमा गरेको थिए । मैले २०७६ सालको फागुन ७ गतेका दिन प्रथम बीमा पोलिसी काटेको अनुभव छ । विभिन्न ठाउँमा मैले बीमा गराउनको लागि प्रस्ताव गर्दा कतैबाट पनि राम्रो प्रतिक्रिया आएको थियो ।

सोही क्रममा सबै ठाउँबाट ठक्कर खाएर घरमा आउदा समेत मेरै परिवारमा मेरो अंकलको छोराको बीमा चाँही नेपाल लाइफका अभिकर्तासँग गराउदा मलाई झनै नराम्रो लागेको खल्लो अनुभव रहेको छ । मलाई मेरै घर परिवारबाट समेत राम्रो साथ सहयोग मिलेको थिएन् ।

नेपालमा थुप्रै जीवन बीमा कम्पनीहरु छन्, तर सिटिजन लाइफमै तपाई किन आवद्ध हुनु भयो ?

– सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्स भनेको अब मेरो घर जस्तो छ । म सुत्नको लागि घर गएपनि बिहानदेखि साझसम्म कार्यालयमा काम गरिराख्नु पर्छ ।
सिटिजन लाइफ इन्स्यारेन्सलाई नै अहिलेसम्म किन रोजेको भन्दाखेरी यहाँको सेवा सुविधा, व्यवस्थापकीय पक्ष र मिलनसार कर्मचारीका कारण हालसम्म आवद्ध रहेको छु । मेरो कम्पनीका सरहरुसँग प्रत्यक्ष भेटघाट हुने र मैले राखेको कुराहरु सम्बोधन हुने लगायतका कारण आवद्ध भएको छु ।

बाँकी अन्य कम्पनीहरुमा यस्तो वातावरण रहेको छैन् । साथै, हाम्रो कम्पनीहरुमा अभिकर्ताहरुलाई विभिन्न समयमा राम्रो तालिम लगायत क्षमता अभिवृद्धि तालिमहरु सञ्चालन गर्दै आएको लगायतका अन्य थुप्रै कारणले गर्दा म यस कम्पनीमा आवद्ध रहेको छु ।

फाइनान्सियल फ्रिडम, सिप तथा तालिम, विभिन्न अवार्ड लगायतका कुराले सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्स भरिपूर्ण रहेको कारण म यस कम्पनीमा खुशीका साथ आवद्ध रहेको छु ।

सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्सको दावी भुक्तानीप्रति बीमितहरुको प्रतिक्रिया चाँही कस्तो आइरहेको छ ?

– आम नागरिकहरुको राम्रो प्रतिक्रिया छ । हामीले कुनै पनि दावी भुक्तानीलाई विभिन्न समुदायका मानिसहरुको रोहबरमा गर्ने गरेका छौ जसका कारण नागरिकहरुमा बीमाको सचेतना वृद्धि हुनुका साथै कम्पनीको दावी भुक्तानीप्रति नागरिकहरुको धारणा सकारात्मक रहेको छ ।

बीमा अभिकर्ताहरुको सम्बन्धमा नियमनकारी निकाय बीमा प्राधिकरणले विभिन्न निर्णय गरी रहेको छ । यसबारे तपाईको धारणा के रहेको छ ?

– नियमनकारी निकाय बीमा प्राधिकरणले गरेका कुनै निर्णयहरु सकारात्मक लागेका छन् भने कुनै चाँही नकारात्मक रहेका छन् । अहिलेको समाजको सन्दर्भमा कुरा गर्ने हो भने एउटै मानिसको ४–५ वटा बीमा भएको कुरा पनि छन् ।

साथै, प्राधिकरणका अधिकांश निर्णयहरु अभिकर्ताहरुको हक हितमा रहेका मैले देख्दैन । यस्ता निर्णयले हामीहरुलाई अगाडी बढ्न निरुत्साहित बनाएको छ । एकाघर परिवारको बीमा लिन नपाउने गरी जुन बीमा नियमावली संशोधन गरेको छ । यस्ता थुप्रै कारणले गर्दा अभिकर्ता पेशालाई पछाडी पार्ने निर्णयले हामीहरु निरुत्साहित बनेका छौ । अभिकर्ताहरुको समग्र समस्याहरु समाधान गर्ने गरी बीमा प्राधिकरणले निर्णय गरोस् भन्ने मेरो धारण रहेको छ ।