केही सहकारीको अनुशासन हिनताले आम सहकारीलाई शंकाको दृष्टिकोणले हेरिएको छः सचिव दामोदर रेग्मी

काठमाडौं । भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारण मन्त्रालयका सचिव डा. दामोदर रेग्मीले केही सहकारीमा आएको अनुशासन हिनताले आम सहकारीलाई शंकाको दृष्टिकोणले हेरिएको बताएका छन् । थोरै सहकारी संस्थाले गरेको बदमासीको कारण सदस्यले सबै सहकारीमाथी अविश्वास गर्दा राम्रा सहकारीलाई समस्या परेको उनले बताए । गतल काम गर्ने सहकारीलाई संघ, महासंघले संरक्षण दिने भन्दा पनि कारबाहीको लागि प्रकृया अगाडि बढाउन सहयोग गर्न सचिव रेग्मीले आग्रह गरे ।

बुधबार नेपाल सहकारी पत्रकार समाज (सीजेएन) र संघीय सहकारी विभागले संयुक्त आयोजनामा भएको कार्यक्रममा सचिव रेग्मी भने, ‘गलत काम गर्नेलाई कारबाही गर्दा संघ, महासंघले साथ दिने आग्रह गर्दछु । मन्त्रालय नियमन र सहजकर्ताको भूमिकामा रहन तयार छ ।’ आन्तरिक शुसाशनका कारण सहकारीमा समस्या आएको भन्दै त्यसलाई हटाउन अभियान्ता स्वंयम तयार हुनुपर्ने उनको भनाई छ ।

‘बाहिरबाट समस्या समाधान गर्न खोजियो भने निष्र्कषमा पुगिँदैन’, उनले भने, ‘समस्या समाधानको लागि भित्रैबाट पहल सुरु गरौं ।’ सचिव रेग्मीले थपे, ‘सहकारीमा समस्या आयो भनेर डराउनु पर्दैन । सहकारीको समस्या समाधान हुन्छ । सबै सहकारी समस्यामा छैनन् ।’
धेरै जस्तो शहरमा रहेका बचत तथा ऋण सहकारी क्षेत्रमा समस्या भएको उनले जनाए ।

त्यस्तै कार्यक्रममा बोल्दै सहकारी विभागका रजिष्ट्रार नमराज घिमिरेले बचत कर्ताको रकम फिर्ता गर्दैन भन्ने सहकारी सञ्चालनलाई सहकारी ऐनको १२५ दफा बमोजिम कारबाही गर्ने बताए छन् । उनले सहकारीहरु सहकारीको मूल्य मान्यता र सिद्धान्त बाहिर गएर काम गर्दा समस्या आएको बताए । उनले अहिले सहकारीमा आएको समस्या कोभिडका कारणले मात्र नभएर सहकारी सञ्चालकले बचत कर्ताको पैसा आफु खुसी लगानी गरेको हुँदा आएको उल्लेख गरे । ‘कोभिडका कारण छिटो समस्या आएको हो’, उनले भने, ‘सहकारीले नियम भन्दा बाहिर रहेर काम गरेका हुँदा एक पटक समस्या आउने अवस्था रहेको थियो । सहकारीका ठुलो वित्तीय कारोबार हुने भएकाले विभागबाट अनुगमन गरी समस्या समाधान गर्न सक्दैन ।’

त्यस्तै पूर्व सहकारी सचिव गोपीनाथ मैनालीले सहकारी संस्थाहरु सिस्टममा बस्न नचाहँदा समस्या देखिएको बताए । ‘सुरुमा सहकारीले राम्रो गरेको भए पनि अहिले सिस्टममा नहुँदा समस्या बढेको हो’, उनले भने, ‘राजनीतिक छाता ओढेका, प्रभुत्व बढी भएका तथा सञ्चालक र व्यवस्थापक एकै व्यक्ति भएका सहरकारीमा समस्या देखिएको हो ।’

मैनालीले भने, ‘अहिले सहकारीहरु बैंकजस्तो बन्न खोजे, सहकारी अभियानले सदस्य हितभन्दा सञ्चालकको हितमा आन्दोलन ग¥यो, जसका कारण स्वार्थको द्वन्द्व बढेको छ । त्यसमाथि वित्तीय अवस्थाको लेखाजोखा नहुँदा धेरै सदस्य पीडित भएका छन् ।’

अहिले एकै कार्यक्षेत्रमा प्रतिस्पर्धा नहुने पर्ने प्रतिस्पर्धा बढेको, सदस्य तथा सहकारीको व्यवसाय एकै प्रकारको भएको तथा सरकारी अभियान स्वार्थमा लाग्दा पीडित नियामक निकायमा नगई जिल्ला प्रशासन कार्यालय र केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सीआईबी)मा जानुले नियामकप्रतिको विश्वास कम हुँदै गएको मैनालीले बताए । सहकारीको समस्या समयमै समाधान नगरे वित्तीय संकट आउन सक्ने उनले जनाए ।

राष्ट्रिय सहकारी महासंघका अध्यक्ष मिनराज कडेलले गलत काम गर्ने सहकारी कारबाहीको भागिदार हुनुपर्ने बताए । उनले समयमा ऐन कानुन प्रभावकारी कार्यान्वयन भएको भए अहिलेको जस्तो समस्या नआउने जनाए । विषम परिस्थितीका कारण केही संस्था समस्यामा रहेका तिनलाई बचाउन सहयोग गर्न आग्रह गरेको बताए ।

‘बैंक तथा वित्तीय संस्थामा ब्याजदर बढेका कारण सहकारीको पैसा बैंकमा जाँदा पनि समस्या भयो’, उनले भने, ‘स्वचालित तरिकाले ब्याजदर निर्धारण गर्नुपर्छ ।’ सरकारले ऋण असुली न्यायाधीकरण ल्याएको भए कर्जा उठाउन सहज हुने दाबी उनले गरे । अध्यक्ष कडेलले सरकारसँग महासंघले गरेको माग पूरा नभए पुनः आन्दोलन जाने बताए ।

नेपाल बचत तथा ऋण केन्द्रीय सहकारी संघ (नेफ्स्कुन)का वरिष्ठ उपाध्यक्ष चन्द्र ढकालले अभियानको ट्रयाकमा आएका सहकारीकै नियमन गर्न नसकेको अवस्थामा ट्रयाकबाहिर भएकालाई नियमन गर्न झन् समस्या भएको बताएका छन् । ‘बचत ऋणको कारोबार गर्ने ८ हजार सहकारी ट्रयाकमा छन् र ८ हजारभन्दा बढी ट्रयाक बाहिर छन्’, उनले भने ।
कार्यक्रममा सीजेएनका अध्यक्ष काजी श्रेष्ठको सभापतित्वमा भएको थियो ।